جذابیت عمده و کار ویژه اصلی شبکه تلویزیونی «آی‌فیلم» مبتنی بر بازپخش سریال‌های ایرانی است؛ مجموعه‌هایی که سال‌های گذشته روی آنتن شبکه‌های مختلف تلویزیونی رفته‌اند، اما دارای خصلت‌هایی هستند که آن‌ها را برای مخاطبان فعلی نیز جذاب و دیدنی می‌سازد.

 

برهمین مبنا، درطول یک دهه اخیر بسیاری از سریال‌های پرمخاطب روی آنتن این شبکه رفته‌اند. این بازپخش کارکرد‌های متعددی دارد. بسیاری از مخاطبان فعلی تلویزیون به دلایل مختلف امکان تماشای تمام یا بخشی از سریال‌ها را در موعد پخش اولیه خود نداشته‌اند. آن‌ها اکنون می‌توانند از این امکان در شرایطی مناسب‌تر بهره‌مند شوند. بخش دیگر مخاطبان آی‌فیلم، افرادی هستند که قبلاً سریالی را دیده‌اند و تمایل دارند بار دیگر لذت تماشای آن اثر را تجربه کنند.

 

کارکرد‌های تماشای دوباره سریال

تماشای دوباره سریال‌های تلویزیونی شاید برای برخی بینندگان و به ویژه مخاطبان حرفه‌ای مطلوب نباشد، اما در بطن خود دارای کارکرد‌های مثبتی است. در تماشای بازپخش یک اثر قدیمی، علاوه بر حظ و بهره‌ای که به واسطه ویژگی‌های کیفی همچون یک اثر تازه نصیب مخاطب می‌شود، باید به کارکرد‌های دیگری نیز اشاره کرد.

 

لذت تماشای بازیگران پیشکسوتی که دیگر در میان ما نیستند و زمانی نه چندان دور ایفاگر نقش‌های ریز و درشت فیلم‌ها و سریال‌ها بودند یکی از این کارکرده است. این موضوع زمانی اهمیت می‌یابد که بدانیم به جز مشاهیر فقید دنیای بازیگری و بزرگان این حرفه از سایر درگذشتگان در این عرصه یاد چندانی نمی‌شود. کمتر پیش می‌آید که مخاطبان حرفه‌ای و رسانه‌ها به کارنامه و زندگی این دست از بازیگران فقید اشاره داشته باشند. هر چند در سال‌های اخیر و به واسطه گسترش فضای مجازی و افزایش رسانه‌های غیررسمی، تا اندازه‌ای شاهد پرداختن به چهره‌های کمتر مشهور و قدرنادیده سینما و تلویزیون بوده‌ایم.

 

از سوی دیگر مقایسه کیفیت و حتی شیوه بازی بازیگران در آثار قدیمی و کار‌های فعلی آن‌ها نیز خود یکی دیگر از بهره‌های تماشای چنین آثاری است. موضوعی که میزان پیشرفت بازیگران جوان دیروز و چهره‌های مشهور امروز را نشان می‌دهد. از سوی دیگر در آثاری که از ساخت آن‌ها مدت زیادتری گذشته، شاهد تفاوت‌هایی در مسائل فنی همچون استفاده از دوبله به جای صدای صحنه، چهره‌پردازی، تفاوت در کیفیت فیلمبرداری (در مواردی تفاوت بین فیلمبرداری با دوربین‌های ۳۵ میلی‌متری و دوربین‌های دیجیتال) هستیم. نکاتی که احتمالاً از چشم بینندگان تیزبین نیز پنهان نمی‌ماند.

 

یک فرصت مطالعاتی در حوزه جامعه‌شناسی

سوای التذاذ نوستالژیک مخاطب، در نهایت باید به کارکرد مهم دیگر دیدن سریال‌های قدیم اشاره کرد و آن نوعی مطالعه مرد‌م‌شناختی و جامعه‌شناختی است. این مطالعه، صرفاً یک بینش علمی و مبتنی بر نظریات کلان نیست، بلکه منظور فهم تغییرات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی بین زمان حال و زمان تولید و پخش این گونه آثار است. این تفاوت‌ها حتی در آثاری که فاصله چندانی با زمانه حال ندارند گاه آن قدر زیاد است که باورش برای مخاطب سخت می‌شود و اتفاقاً همین سختی و چالش تماشای آن را جذاب‌تر می‌سازد. بنابراین، دیدن مجموعه‌های تلویزیونی که گاه بیست سال و یا بیشتر از زمان تولید آن گذشته، می‌تواند این جذابیت‌ها را به دنبال داشته باشد.

 

با این حال نباید فراموش کرد که احتمالاً بخش عمده‌ای از مخاطبان که به این کانال‌های ارتباطی دسترسی دارند و در دایره سنی مخاطبان جوان و نوجوان قرار می‌گیرند. طبیعی است که این دسته از مخاطبان آگاهی چندانی که از آثار خوبی که در دهه‌های گذشته از تلویزیون پخش شده و تاکنون هم بازپخش آن‌ها روی آنتن نرفته نداشته باشند و در نتیجه دایره انتخاب‌هایشان محدود خواهد بود.

 

در کنار پخش سریال‌هایی همچون عقیق، آرایشگاه زیبا، روزی روزگاری، پدرسالار، در پناه تو، هشت بهشت و... که به مقطع زمانی دورتری بازمی‌گردد، معمولاً سایر سریال‌های پخش شده به دهه نود و حتی دو سه سال اخیر مروبط است. در برخی موارد فاصله پخش اول و بازپخش سریال نیز یک سال و حتی کمتر است. دو سریال «ترور خاموش» و «وارش» جدیدترین نمونه‌های این قضیه هستند که کمتر از یک سال از پخش اول روی آنتن آی فیلم رفتند.

 

این در حالی است که بسیاری از سریال‌های خوش‌ساخت و با کیفیت که در سال‌های گذشته روی آنتن شبکه‌های تلویزیون رفته‌اند، هنوز شانس بازپخش از «آی‌فیلم» را نیافته‌اند و یا تنها یک بار پخش شده‌اند.

 

این آثار سریال‌های دهه شصت تا نود را در بر می‌گیرد و برای نام بردن از آن‌ها به صورت کامل، باید سیاهه‌ای طولانی تهیه کرد. با این حال اگر بخواهم به تعدادی ازآن‌ها اشاره کنیم، می‌توان به سریال‎‌هایی همچون آخرین گناه، سیاه سفید خاکستری، سنگ و شیشه، کاکتوس، کارآگاه علوی، وکلای جوان، شب‌های برره، آوای فاخته، این خانه دور است، دایره تردید، این راهش نیست، این چند نفر، زیر آسمان شهر، برگ و باد، دزدان مادربزرگ و چندین و چند سریال دیگر اشاره کرد.

 

همان طور که در بالا عنوان شد، احتمالاً تعدادی از این آثار تجربه یک بار پخش از «آی‌فیلم» را داشته اند، اما به نظر می‌رسد آن قدر از جذابیت و کیفیت برخودارند که مخاطبان را پای تلویزیون بیاورند.