جو بایدن در Øالی Øدود 10 روز دیگر سکان کاخ سÙید را به دست میگیرد Ú©Ù‡ با چالشهای متعددی در خانه Ùˆ بیرون روبهروست. اصلیترین Ùˆ مهمترین چالش او Ùˆ دولتش وضعیت پیچیده Ùˆ شکننده داخلی آمریکاست. بایدن با اختلا٠اندکی در انتخابات پیروز شد Ùˆ ترامپ Ùˆ هوادارانش هنوز هم Øاضر به پذیرش شکست Ùˆ انتقال آرام قدرت نیستند. Øمله به کنگره یکی از نقاط عط٠این ماجرا بود. تعداد قابل توجهی از مسئولان Ùˆ تØلیلگران معتقدند قضیه Øمله به کنگره پایان ماجرا نیست Ùˆ ممکن است روزهای وخیمتری نیز در راه باشد. یکی از این روزها میتواند روز تØلی٠رئیسجمهور جدید باشد Ú©Ù‡ از هم اکنون تدابیر امنیتی Ùراوانی برای آن روز تدارک دیده شده Ùˆ اØتمال میرود نسبت به مراسمات قبلی بسیار متÙاوت برگزار شود.
یکی از دهها مسئله Ùˆ چالش پیش روی بایدن، سیاست ÙˆÛŒ در برابر جمهوری اسلامی ایران است. ایران برای سیاست خارجی دولت آینده آمریکا، دربردارنده موضوعات متعددی است Ú©Ù‡ هرکدام از اهمیت Ùˆ Ùوریت خاص خود برخوردار است. Ùوریترین موضوع در این دستور کار، تواÙÙ‚ هستهای است. بایدن بارها اعلام کرده خواهان بازگشت به برجام است Ùˆ البته هربار نیز به صراØت تأکید کرده این بازگشت باید نقطه آغازی برای گسترش Ùˆ تØکیم این تواÙÙ‚ - بر اساس اهدا٠و مناÙع آمریکا- باشد. سه هد٠اصلی Ùˆ کلیدی آمریکا برای تجدیدنظر در برجام از این قرار است؛ تمدید بلندمدت Ùˆ در صورت امکان نامØدود Ù…Øدودیتهای هستهای در برجام، ایجاد Ù…Øدودیت برای توان موشکی ایران Ùˆ بالاخره مهار ایران در منطقه.
اما اینها گامهای بعدی هستند. گام نخست متوق٠کردن Ùعالیتهای Ùرابرجامی ایران است. ایران یک سال پس از خروج آمریکا از برجام، بهصورت گام به گام کاهش تعهدات هستهای خود را آغاز کرد. این گامها را میتوان به دو بخش تقسیم کرد. بخش اولیه تا پیش از تصویب قانون «Ø§Ù‚دام راهبردی برای لغو تØریمها» بود. در این بخش گامهایی برداشته شد Ú©Ù‡ از منظر راهبردی همانطور Ú©Ù‡ قابل پیشبینی بود، تغییری در Ù…Øاسبات آمریکا Ùˆ اروپا ایجاد نکرد. نه دولت ترامپ برای خروج از برجام تØت Ùشار قرار گرÙت Ùˆ نه تروئیکای اروپایی برای عمل به تعهدات خود به صراÙت اÙتادند. آغاز غنیسازی 20 درصد پس از تصویب قانون مذکور، ماجرا را وارد Ùاز تازهای کرد. این اقدام نخستین گام از سلسله گامهایی است Ú©Ù‡ مهمترین امتیازات طر٠مقابل در برجام را زایل میکند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنرانی روز 19 دی راهبرد کشور درخصوص موضوع بازگشت آمریکا به برجام را به روشنی بیان کردند. یکی از اصلیترین Ù…Ùاد Ùˆ پایههای این راهبرد، نداشتن اصرار Ùˆ عجله است. بهنظر نگارنده چنانچه این نکته به خوبی Ùهمیده شود، سایر نکات نیز جایگاه Ùˆ کارکرد واقعی خود را مییابند. اصرار Ùˆ عجله ایران در این خصوص، دقیقاًً همان چیزی است Ú©Ù‡ دولت آمریکا به آن نیاز دارد. Øال آنکه در واقعیت ماجرا برعکس است. آنها هستند Ú©Ù‡ باید زودتر تصمیم خود را بگیرند البته نه برای بازگشت به برجام بلکه برای رÙع تØریمها. چرا Ú©Ù‡ گامهای هستهای بعدی ایران در راه است Ùˆ در مقابل همانطور Ú©Ù‡ مقامات ارشد دولت ترامپ هم به درستی اذعان کردهاند، دیگر چیز دندانگیری برای تØریم کردن Ùˆ اÙزایش Ùشار تØریمی به ایران باقی نمانده است. نکته اینجاست Ú©Ù‡ از منظر Øقوقی Ùˆ اخلاقی نیز ایران دست برتر را دارد، چرا Ú©Ù‡ اولاً گامهای ایران در واکنش به عدم پایبندی طر٠مقابل است Ùˆ ثانیاً اگر آنان واقعاًً نگران Ùعالیتهای هستهای ایران هستند، چاره کار بسیار روشن Ùˆ ÙˆØ§Ø¶Ø Ø§Ø³ØªØ› به قراردادی Ú©Ù‡ سال 1394 خود امضا کردند، عمل کنند.
همانقدر Ú©Ù‡ موضوع نداشتن اصرار Ùˆ عجله برای ایران Øیاتی Ùˆ کلیدی است، برای طر٠مقابل مسئله باز کردن پنجره مذاکراتی مهم Ùˆ سرنوشتساز است. هیچ اهمیتی ندارد Ú©Ù‡ مذاکرات چگونه، برای چه، با Ú†Ù‡ سازوکاری Ùˆ درباره Ú†Ù‡ موضوعی باشد. Ù†Ùس باز کردن - ولو اندک- پنجره مذاکرات، به معنای واقعی کلمه آمریکا را به تمام اهدا٠کوتاهمدت Ùˆ بلندمدت خود خواهند رساند. بقیه مسیر شاید زمانبر Ùˆ پر از مانع Ùˆ چالش باشد اما دورنما برای آمریکاییها کاملاًً روشن Ùˆ امیدوارکننده خواهد شد!.
یکی از نقاط زمانی مهم میان تقابل آمریکا با ایران، انتخابات 1400 ایران است. مواضع Ùˆ برآوردهای آشکار Ùˆ پنهان Ùراوانی وجود دارد Ú©Ù‡ این نقطه برای آمریکاییها مهم Ùˆ قابل تأمل است. کنت پولاک، کارشناس ارشد اندیشکده امریکن اینترپرایز Ùˆ دیپلمات سابق آمریکا برای اهالی مسائل بینالمللی چهرهای شناخته شده است. او سه روز پیش در مقالهای تÙصیلی نوشت: «Øذ٠روØانی Ùˆ Ù…Øمدجواد ظری٠وزیر امور خارجه از صØنه سیاست داخلی ایران Ùˆ جایگزینی آنها با تندروها (بخوانید چهرههای انقلابی) برای مذاکرات بین ایران Ùˆ آمریکا مشکلساز خواهد بود.» او در این مقاله نتیجه اØتمالی انتخابات 1400 را یکی از چالشهای مهم پیش روی دولت بایدن عنوان میکند. در چنین وضعیتی شروع هرگونه مذاکره میتواند به تغییر صØنه به دلخواه آمریکاییها منجر شود. داستان کاملاًً روشن Ùˆ ساده است. آنقدر Ú©Ù‡ به تازگی یکی از روزنامههای اصلاØطلب علناً نوشت دولت بعدی آمریکا طوری عمل کند Ú©Ù‡ به نیروهای خواهان مذاکره به آمریکا در ایران در انتخابات 1400 Ú©Ù…Ú© شود!
تقلیل مسئله ایران Ùˆ آمریکا به انتخابات پیشرو Ùˆ استÙاده از این کارت برای رقابت بر سر کرسی پاستور، چیزی در Øد خیانت به مناÙع ملی کشور است. ایجاد دوقطبی در این زمینه بسیار خطرناک Ùˆ مضر است. شنیده شدن یک صدا در قبال دشمنی Ú©Ù‡ در خصومت Ùˆ رذالت هیچ Øد Ùˆ مرزی نمیشناسد، مسئلهای بسیار بدیهی Ùˆ البته مهم است.
مسئله مهم دیگری Ú©Ù‡ در این میان وجود دارد آن است Ú©Ù‡ بازگشت آمریکا به برجام نباید بدون هزینه باشد. جنس این هزینه میتواند متÙاوت باشد؛ مثلاً جبران خسارتهای مادی ایران به دلیل عدم پایبندی آمریکا به تعهدات خود Ùˆ خروج از برجام Ùˆ یا هزینههای سیاسی Ùˆ Øقوقی یا ترکیبی از اینها Ùˆ چیزهای دیگر. اما نکته مهم Ùˆ کلیدی Ù†Ùس دریاÙت هزینه است. شاید عدهای گمان کنند Ø·Ø±Ø Ø§ÛŒÙ† موضوع از سوی ایران مانع بازگشت آمریکا به برجام شده Ùˆ تواÙÙ‚ را به خطر میاندازد. اتÙاقاً ماجرا برعکس است. آمریکاییها باید بÙهمند تواÙÙ‚ هستهای Ùˆ میز 1+5 مساÙرخانهای کنار جاده نیست Ú©Ù‡ هر وقت دوست داشتند به آن وارد شوند Ùˆ چندی بعد هم خارج شوند Ùˆ بار دیگر Ú©Ù‡ گذارشان به آنطرÙها خورد به آن برگردند. بازگشت بدون هزینه آمریکا به برجام این خطر جدی را به همراه دارد Ú©Ù‡ هر یک از اعضای 1+5 - از جمله دولتهای بعدی آمریکا- تصور میکنند هر وقت بخواهند میتوانند از تواÙÙ‚ خارج شوند Ùˆ هر وقت هم اراده کنند به راØتی Ùˆ بدون هزینه به آن بازگردند. سلب ØÙ‚ استÙاده از مکانیسم ماشه میتواند یکی از هزینههای سیاسی Ùˆ Øقوقی مناسب در این موضوع باشد Ú©Ù‡ با توجه به خروج بیدلیل واشنگتن از تواÙÙ‚ØŒ کاملاًً منطقی Ùˆ قابل دÙاع است.
نکته پایانی Ùˆ مهم آنکه همانطور Ú©Ù‡ رهبر معظم انقلاب نیز تأکید کردند سخنان اØتمالی جو بایدن یا بیانیه وزیر خارجه این کشور مبنا Ùˆ نشانه بازگشت آمریکا به برجام نیست. رÙع عینی Ùˆ عملی تØریمهای غیرقانونی Ùˆ ظالمانه علیه کشورمان در این مورد مبنای سنجش Ùˆ قضاوت است. مسئله مهم Ùˆ اساسی در این زمینه نقش کنگره آمریکاست. کنگره در وضع Ùˆ گسترش تØریمها علیه ایران نقشی بسیار مخرب Ùˆ کلیدی داشته Ùˆ باید در لغو آن نیز نقشآÙرین باشد. متأسÙانه به دلایل متعدد در مذاکرات برجام به این موضوع مهم توجه لازم نشده Ùˆ البته عوارض منÙÛŒ آن را نیز در عمل مشاهده کردیم. کنگره آمریکا طر٠مقابل جمهوری اسلامی ایران در موضوع برجام نیست، این وظیÙÙ‡ دولت آمریکاست Ú©Ù‡ سازوکارهای داخلی خود را با خط عملی سیاست خارجیاش هماهنگ Ùˆ همراه کند. هرچند این اØتمال نیز منتÙÛŒ نیست Ú©Ù‡ این عدم هماهنگی ظاهری، میتواند ناشی از یک هماهنگی پشتپرده در سیستم سیاسی آمریکا برای مواقع لازم باشد.
Ù…Øمد صرÙÛŒ
یکی از دهها مسئله Ùˆ چالش پیش روی بایدن، سیاست ÙˆÛŒ در برابر جمهوری اسلامی ایران است. ایران برای سیاست خارجی دولت آینده آمریکا، دربردارنده موضوعات متعددی است Ú©Ù‡ هرکدام از اهمیت Ùˆ Ùوریت خاص خود برخوردار است. Ùوریترین موضوع در این دستور کار، تواÙÙ‚ هستهای است. بایدن بارها اعلام کرده خواهان بازگشت به برجام است Ùˆ البته هربار نیز به صراØت تأکید کرده این بازگشت باید نقطه آغازی برای گسترش Ùˆ تØکیم این تواÙÙ‚ - بر اساس اهدا٠و مناÙع آمریکا- باشد. سه هد٠اصلی Ùˆ کلیدی آمریکا برای تجدیدنظر در برجام از این قرار است؛ تمدید بلندمدت Ùˆ در صورت امکان نامØدود Ù…Øدودیتهای هستهای در برجام، ایجاد Ù…Øدودیت برای توان موشکی ایران Ùˆ بالاخره مهار ایران در منطقه.
اما اینها گامهای بعدی هستند. گام نخست متوق٠کردن Ùعالیتهای Ùرابرجامی ایران است. ایران یک سال پس از خروج آمریکا از برجام، بهصورت گام به گام کاهش تعهدات هستهای خود را آغاز کرد. این گامها را میتوان به دو بخش تقسیم کرد. بخش اولیه تا پیش از تصویب قانون «Ø§Ù‚دام راهبردی برای لغو تØریمها» بود. در این بخش گامهایی برداشته شد Ú©Ù‡ از منظر راهبردی همانطور Ú©Ù‡ قابل پیشبینی بود، تغییری در Ù…Øاسبات آمریکا Ùˆ اروپا ایجاد نکرد. نه دولت ترامپ برای خروج از برجام تØت Ùشار قرار گرÙت Ùˆ نه تروئیکای اروپایی برای عمل به تعهدات خود به صراÙت اÙتادند. آغاز غنیسازی 20 درصد پس از تصویب قانون مذکور، ماجرا را وارد Ùاز تازهای کرد. این اقدام نخستین گام از سلسله گامهایی است Ú©Ù‡ مهمترین امتیازات طر٠مقابل در برجام را زایل میکند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنرانی روز 19 دی راهبرد کشور درخصوص موضوع بازگشت آمریکا به برجام را به روشنی بیان کردند. یکی از اصلیترین Ù…Ùاد Ùˆ پایههای این راهبرد، نداشتن اصرار Ùˆ عجله است. بهنظر نگارنده چنانچه این نکته به خوبی Ùهمیده شود، سایر نکات نیز جایگاه Ùˆ کارکرد واقعی خود را مییابند. اصرار Ùˆ عجله ایران در این خصوص، دقیقاًً همان چیزی است Ú©Ù‡ دولت آمریکا به آن نیاز دارد. Øال آنکه در واقعیت ماجرا برعکس است. آنها هستند Ú©Ù‡ باید زودتر تصمیم خود را بگیرند البته نه برای بازگشت به برجام بلکه برای رÙع تØریمها. چرا Ú©Ù‡ گامهای هستهای بعدی ایران در راه است Ùˆ در مقابل همانطور Ú©Ù‡ مقامات ارشد دولت ترامپ هم به درستی اذعان کردهاند، دیگر چیز دندانگیری برای تØریم کردن Ùˆ اÙزایش Ùشار تØریمی به ایران باقی نمانده است. نکته اینجاست Ú©Ù‡ از منظر Øقوقی Ùˆ اخلاقی نیز ایران دست برتر را دارد، چرا Ú©Ù‡ اولاً گامهای ایران در واکنش به عدم پایبندی طر٠مقابل است Ùˆ ثانیاً اگر آنان واقعاًً نگران Ùعالیتهای هستهای ایران هستند، چاره کار بسیار روشن Ùˆ ÙˆØ§Ø¶Ø Ø§Ø³ØªØ› به قراردادی Ú©Ù‡ سال 1394 خود امضا کردند، عمل کنند.
همانقدر Ú©Ù‡ موضوع نداشتن اصرار Ùˆ عجله برای ایران Øیاتی Ùˆ کلیدی است، برای طر٠مقابل مسئله باز کردن پنجره مذاکراتی مهم Ùˆ سرنوشتساز است. هیچ اهمیتی ندارد Ú©Ù‡ مذاکرات چگونه، برای چه، با Ú†Ù‡ سازوکاری Ùˆ درباره Ú†Ù‡ موضوعی باشد. Ù†Ùس باز کردن - ولو اندک- پنجره مذاکرات، به معنای واقعی کلمه آمریکا را به تمام اهدا٠کوتاهمدت Ùˆ بلندمدت خود خواهند رساند. بقیه مسیر شاید زمانبر Ùˆ پر از مانع Ùˆ چالش باشد اما دورنما برای آمریکاییها کاملاًً روشن Ùˆ امیدوارکننده خواهد شد!.
یکی از نقاط زمانی مهم میان تقابل آمریکا با ایران، انتخابات 1400 ایران است. مواضع Ùˆ برآوردهای آشکار Ùˆ پنهان Ùراوانی وجود دارد Ú©Ù‡ این نقطه برای آمریکاییها مهم Ùˆ قابل تأمل است. کنت پولاک، کارشناس ارشد اندیشکده امریکن اینترپرایز Ùˆ دیپلمات سابق آمریکا برای اهالی مسائل بینالمللی چهرهای شناخته شده است. او سه روز پیش در مقالهای تÙصیلی نوشت: «Øذ٠روØانی Ùˆ Ù…Øمدجواد ظری٠وزیر امور خارجه از صØنه سیاست داخلی ایران Ùˆ جایگزینی آنها با تندروها (بخوانید چهرههای انقلابی) برای مذاکرات بین ایران Ùˆ آمریکا مشکلساز خواهد بود.» او در این مقاله نتیجه اØتمالی انتخابات 1400 را یکی از چالشهای مهم پیش روی دولت بایدن عنوان میکند. در چنین وضعیتی شروع هرگونه مذاکره میتواند به تغییر صØنه به دلخواه آمریکاییها منجر شود. داستان کاملاًً روشن Ùˆ ساده است. آنقدر Ú©Ù‡ به تازگی یکی از روزنامههای اصلاØطلب علناً نوشت دولت بعدی آمریکا طوری عمل کند Ú©Ù‡ به نیروهای خواهان مذاکره به آمریکا در ایران در انتخابات 1400 Ú©Ù…Ú© شود!
تقلیل مسئله ایران Ùˆ آمریکا به انتخابات پیشرو Ùˆ استÙاده از این کارت برای رقابت بر سر کرسی پاستور، چیزی در Øد خیانت به مناÙع ملی کشور است. ایجاد دوقطبی در این زمینه بسیار خطرناک Ùˆ مضر است. شنیده شدن یک صدا در قبال دشمنی Ú©Ù‡ در خصومت Ùˆ رذالت هیچ Øد Ùˆ مرزی نمیشناسد، مسئلهای بسیار بدیهی Ùˆ البته مهم است.
مسئله مهم دیگری Ú©Ù‡ در این میان وجود دارد آن است Ú©Ù‡ بازگشت آمریکا به برجام نباید بدون هزینه باشد. جنس این هزینه میتواند متÙاوت باشد؛ مثلاً جبران خسارتهای مادی ایران به دلیل عدم پایبندی آمریکا به تعهدات خود Ùˆ خروج از برجام Ùˆ یا هزینههای سیاسی Ùˆ Øقوقی یا ترکیبی از اینها Ùˆ چیزهای دیگر. اما نکته مهم Ùˆ کلیدی Ù†Ùس دریاÙت هزینه است. شاید عدهای گمان کنند Ø·Ø±Ø Ø§ÛŒÙ† موضوع از سوی ایران مانع بازگشت آمریکا به برجام شده Ùˆ تواÙÙ‚ را به خطر میاندازد. اتÙاقاً ماجرا برعکس است. آمریکاییها باید بÙهمند تواÙÙ‚ هستهای Ùˆ میز 1+5 مساÙرخانهای کنار جاده نیست Ú©Ù‡ هر وقت دوست داشتند به آن وارد شوند Ùˆ چندی بعد هم خارج شوند Ùˆ بار دیگر Ú©Ù‡ گذارشان به آنطرÙها خورد به آن برگردند. بازگشت بدون هزینه آمریکا به برجام این خطر جدی را به همراه دارد Ú©Ù‡ هر یک از اعضای 1+5 - از جمله دولتهای بعدی آمریکا- تصور میکنند هر وقت بخواهند میتوانند از تواÙÙ‚ خارج شوند Ùˆ هر وقت هم اراده کنند به راØتی Ùˆ بدون هزینه به آن بازگردند. سلب ØÙ‚ استÙاده از مکانیسم ماشه میتواند یکی از هزینههای سیاسی Ùˆ Øقوقی مناسب در این موضوع باشد Ú©Ù‡ با توجه به خروج بیدلیل واشنگتن از تواÙÙ‚ØŒ کاملاًً منطقی Ùˆ قابل دÙاع است.
نکته پایانی Ùˆ مهم آنکه همانطور Ú©Ù‡ رهبر معظم انقلاب نیز تأکید کردند سخنان اØتمالی جو بایدن یا بیانیه وزیر خارجه این کشور مبنا Ùˆ نشانه بازگشت آمریکا به برجام نیست. رÙع عینی Ùˆ عملی تØریمهای غیرقانونی Ùˆ ظالمانه علیه کشورمان در این مورد مبنای سنجش Ùˆ قضاوت است. مسئله مهم Ùˆ اساسی در این زمینه نقش کنگره آمریکاست. کنگره در وضع Ùˆ گسترش تØریمها علیه ایران نقشی بسیار مخرب Ùˆ کلیدی داشته Ùˆ باید در لغو آن نیز نقشآÙرین باشد. متأسÙانه به دلایل متعدد در مذاکرات برجام به این موضوع مهم توجه لازم نشده Ùˆ البته عوارض منÙÛŒ آن را نیز در عمل مشاهده کردیم. کنگره آمریکا طر٠مقابل جمهوری اسلامی ایران در موضوع برجام نیست، این وظیÙÙ‡ دولت آمریکاست Ú©Ù‡ سازوکارهای داخلی خود را با خط عملی سیاست خارجیاش هماهنگ Ùˆ همراه کند. هرچند این اØتمال نیز منتÙÛŒ نیست Ú©Ù‡ این عدم هماهنگی ظاهری، میتواند ناشی از یک هماهنگی پشتپرده در سیستم سیاسی آمریکا برای مواقع لازم باشد.
Ù…Øمد صرÙÛŒ