به گزارش صابرنیوز چندی پیش حجت‌الاسلام احمد سالک کاشانی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی، با اشاره به برگزاری چهل‌و‌دومین دوره مسابقات سراسری قرآنکریم در شهر اصفهان، اظهار کرد: «در واقع این مسابقات هم ترویج قرآن، هم تشویق به یادگیری آن و هم تطبیق زندگی با محتوای قرآن است.» وی اضافه کرد: «یکی دیگر از دستاوردهای برگزاری مسابقات قرآن، ایجاد انسجام درون‌سازمانی حول محور قرآن و عترت در جامعه است.» این اخبار در نگاه اول به ذهن متبادر می‌کند که برگزاری مسابقات قرآن، منجر به ایجاد اشتیاق و انس عموم مردم با قرآن و محتوای حیات‌بخش آن شده است؛ در حالی که این نتیجه‌گیری نه تنها صحیح نیست بلکه فرسنگ‌ها با واقعیت موجود فاصله دارد و مسابقات قرآن، نه تنها با استقبال عموم مردم رو به رو نشده است، بلکه صدای نخبگان و فعالان قرآنی را نیز درآورده و بخش عمده‌ای از بودجه‌های قرآنی کشور را نیز به خود اختصاص داده است.
گسترش تب شدید مسابقات قرآن برای چه بود؟
برگزاری مسابقات قرآن در برخی از کشورهای اسلامی، قدمتی دیرینه دارد. پس از انقلاب اسلامی نیز، برگزاری این مسابقات با همان سبک و از سال ۱۳۶۰ شمسی به همت سازمان اوقاف و امور خیریه آغاز شد و امسال مسابقات بین المللی قرآن اوقاف به ایستگاه 36 ام خود رسید. اما این پایان ماجرا نبود و این مسابقات به تدریج در کشور گسترش پیدا کرد و به گزارش ستاد عالی مسابقات قرآن کشور در حال حاضر هر ساله 110 مسابقه قرآنی فرامحلی در کشور برگزار می‌شود. این گسترش قارچ‌گونه مسابقات قرآن به همین اعداد و ارقام بسنده نکرده و تب شدید گسترش مسابقات کوچک و بزرگ قرآن از مرز صدها و شاید هزاران مسابقه با عناوین عجیبی همچون مسابقات قرآنی حافظان و قاریان لیگ تکواندو کشور(!) و مسابقات قرآن اتباع و مهاجرین افغانستانی و... گذر کرده است.
اما نگاهی گذرا به هزینه های این مسابقات نیز جالب توجه است. به عنوان مثال بودجه مسابقات بین‌المللی قرآن اوقاف در لایحه بودجه سال 98، مبلغ 56 میلیارد ریال است. البته شنیده‌ها حاکی از آن است که هزینه این مسابقات به بیش از 100 میلیارد ریال می رسد. برای هزینه کل مسابقات قرآن آمار دقیقی وجود ندارد اما برآوردها از هزینه بیش از 500 میلیارد ریالی این مسابقات حکایت دارد که بیش از نیمی از بودجه شورای توسعه فرهنگ قرآنی است(!) که این نشان از عزم راسخ مجریان مسابقات قرآن برای تزریق مبالغ کلان در این برنامه دارد.
حال سوال این است که خروجی این تعداد زیاد مسابقات و این هزینه‌های کلان چیست؟ بررسی سندهای بالادستی قرآنی کشور نشان می‌دهد که هدف از فعالیت‌های قرآنی، توسعه فرهنگ قرآنی است که به معنای تعمیم و تعمیق ایمان، محبت، شناخت، معرفت، ارتباط و انس با قرآن در بین عموم مردم و همچنین تحقق آموزه‌های قرآنی در رفتارهای فردی و اجتماعی است. در همین راستا، حجت‌الاسلام حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی گفت: «در جمهوری اسلامی نگاه و هدف از برگزاری مسابقات قرآن، راه‌گشایی برای افراد مختلف جامعه و انس هرچه بیشتر آنان با این مصحف شریف است.» وی افزود: «هدف از برگزاری مسابقات دقیقا فرهنگ‌سازی و ایجاد اقبال به سمت کلام الهی و نشان دادن این است که قرآن می‌تواند مدیریت زندگی افراد را در دست گیرد. از این‌رو هدف ما از برگزاری مسابقات جریان‌سازی فرهنگی و توسعه فرهنگ قرآنی است.» این ها هدف‌های والایی است که قرار بود به دنبال آن باشیم. اما...
چه می خواستیم! چه شد؟
دستاوردهای مسابقات قرآن به گونه‌ای بوده که طیف قابل توجهی از مسئولین، پیشکسوتان، نخبگان و فعالان قرآنی آن را مطلوب ندانسته و نظرات و اظهارات آنها موکداً بر ناکارآمدی مسابقات قرآن در بسط و گسترش فرهنگ قرآنی در جامعه تاکید کرده است. موضوعی که تاکنون به انحای مختلف از زبان بسیاری از فعالان این عرصه مطرح شده و عدم استقبال عموم مردم از این مسابقات مویدی بر صحت این نظرات است. بحث کارآمدی و ناکارآمدی شیوه برگزاری مسابقات قرآن طی سال‌های اخیر به حدی در بین فعالان این عرصه گسترش یافت که از دل آن پویشی با عنوان «تغییر به نفع ترویج» شکل گرفت. اما این نارضایتی فقط منحصر به مسئولین و پیشکسوتان و نخبگان نشد به گونه‌ای که حتی خود برگزارکنندگان مسابقات هم از آن ناراضی بودند به طوری که حجت‌الاسلام حسینی با اشاره به اینکه 110 مسابقه فرامحلی در ستاد عالی مسابقات شناسایی شده است، گفت: «این مسابقات در پنج سطح عمومی، اقشار، نهادها و دستگاه‌ها و سایر برنامه‌ها است که با نگاهی به آنها می‌توان گفت به علت عدم هماهنگی تأثیرگذاری لازم را ندارند.» اما مشکل فقط در همینجا متوقف نشد بلکه عدم دغدغه و استقبال عمومی مردم نسبت به مسابقات قرآن هم، یکی دیگر از معضلات است که در همین راستا، حسینی تصریح کرد: «اینکه مسابقات استقبال گذشته را ندارد نیازمند تجدیدنظر است. مسابقات ما مردمی نشده است و دغدغه‌ای برای مردم در این زمینه نیست.» وی افزود: «گاهی سؤال می‌شود که چرا مردم در سالن مسابقات حضور ندارند؟ مسابقات یک کار حرفه‌ای است که شاید اگر اساتید هم به خاطر حضور در بحث داوری و ... نباشد، رغبتی برای حضور در سالن مسابقات و دیدن ساعت‌ها مسابقه قرآن را نداشته باشند، در چنین وضعیتی انتظار داریم که عامه مردم ساعت‌ها در سالن مسابقات حضور یابند؟ لذا این یک کار حرفه‌ای است و توقع ما نیز باید حرفه‌ای باشد.» این طور به نظر می‌رسد که دارد فراموش می‌شود که هدف از برگزاری مسابقات، ایجاد اقبال عمومی و انس هرچه بیشتر آنان با مصحف شریف بود و اگر غیر از این بود، این همه هزینه برای آن نمی‌شد! اما دستاوردهای(!) مسابقات به همینجا ختم نشد به گونه‌ای که محمد نوروزی، قاری و حافظ بین‌المللی قرآن گفت: «آنچه محرز است این است که فضای مسابقات قرآن به گونه‌ای طراحی شده است که اضطراب بسیار زیادی به متسابق وارد می‌شود. من از سال ۹۰ تجربه حضور در مسابقات را دارم و به طور حتم، بسیاری از شرکت‌کنندگان در مسابقات نیز چنین شرایطی دارند. شرایط برگزاری مسابقات و نحوه چینش داوران و طراحی فضا به گونه‌ای است که حتی خود داوران نیز دچار اضطراب می‌شوند.» وی افزود: «بعد از حذف از مسابقات به مدت یک هفته نتوانستم تمریناتی که از قبل شروع کرده بودم، ادامه دهم.» این در حالی است که خواستگاه برگزاری مسابقات، تعمیم انس عموم جامعه با قرآن بوده و نه ایجاد ترس و اضطراب و دور کردن افراد از قرآن. همچنین محمدجواد دلفانی، حافظ کل قرآن با اظهار علاقه به حذف شیوه فعلی برگزاری مسابقات، گفت: «بسیاری از بزرگان و حتی بسیاری از متسابقان که شاید سی سال در عرصه تلاوت یا حفظ قرآن فعالیت داشته‌اند، اعتقاد دارند، که فضای فعلی برگزاری مسابقات، فضای مخصوص مسابقات قرآن نیست به‌خصوص امسال که فضا را حتی می‌توانم بگویم ترسناک هم کرده بود.» این‌ها نمونه‌ای از سیل انتقادات دغدغه‌مندان توسعه فرهنگ قرآنی به برگزاری مسابقات است که در این یادداشت مجال ذکر همه‌ی نظرات نیست. اما ریشه مشکل در کجاست؟ در این رابطه رئیس مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه بیان کرد: «مسابقات، نمایشگاه قرآن یا هر رویداد قرآنی دیگری یک بخشی از منظومه فعالیت‌های قرآنی است، ما نمی‌توانیم در یک عرصه زیرساختی، اشتباهاتی را مرتکب شویم و بعد توقع داشته باشیم در یک موضوعی که قشری و سطحی است، آن نتیجه‌ای که دوست داریم، رقم بخورد. شما ما را با کشورهایی که فعالیت‌های قرآنی عظیمی در آنجا شکل می‌گیرد مقایسه کنید. آیا اساتید قرآنی این کشور در بستر مسابقات شناسایی شده‌اند؟ دلیل رغبت مردم به شنیدن صداهای این افراد و حضور در جلساتی که ساعت‌ها به طول می‌انجامید صرفاً این بوده است که یک مسابقه و محفل جذابی برگزار شود یا اینکه زیرساخت‌های دیگری در کار بوده است؟» فارغ از اینکه قیاس بین جمهوری اسلامی که مدعی ایجاد حاکمیت قرآن در جامعه است با سایر کشورها، قیاس نا‌بجایی است و نباید در سطح قرائت و حفظ الفاظ قرآن که حضرت امام خمینی (رحمه الله علیه)، آن را از مکاید شیطان می‌دانند توقف نمود؛ از صحبت‌ها و اظهارات برگزارکنندگان مسابقات قرآن به می توان فهمید که برای این امر سطحی ]یعنی مسابقات قرآن[ هزینه‌های میلیاردی صرف می‌شود که اثرات لازم را برای انس عموم جامعه با قرآن نداشته است که می‌توان آن هزینه‌ها را صرف ایجاد بسترها و زیرساخت‌هایی که منجر به ایجاد دغدغه در عموم جامعه می‌شود، کرد که متاسفانه نه برگزارکنندگان مسابقات و نه مسئولان ذی‌ربط به آن توجه ندارند.
آیا مسئولان جسارت کافی برای تعطیل کردن مسابقات قرآنی را دارند؟
با توجه به اینکه بخش قابل‌توجهی از اهداف برگزاری مسابقات قرآن محقق نشده است سوال این است که چه زمانی وقت آن می‌رسد که تجدیدنظر اساسی در نظام‌واره فعالیت‌های قرآنی صورت بگیرد تا شاهد عدم اتلاف بودجه و هزینه‌های میلیاردی در مسابقات قرآن و همچنین ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه و گسترش انس با قرآن در اقشار مختلف جامعه باشیم؟ آیا وقت آن نرسیده که با تحقیق و پژوهش‌های میدانی، میزان کارآمدی مسابقات سنجیده شود؟ آیا وقت آن نرسیده که به جای سرگرم شدن به برنامه‌های نمایشی و سطحی و وعده های باغ سیب و گلابی(!) مسابقات که منجر به تعطیلی بخشی از فعالیت‌های قرآنی شده، با حمایت از نخبگان و فعالان و مجموعه‌های مردم‌نهاد قرآنی، زمینه و بستر قرآنی شدن آحاد جامعه را فراهم کنیم؟
شوربختانه باید گفت، نه تنها قطار مسابقات قرآن به سرمنزل مقصود نرسیده است بلکه ظاهراً از ریل خود خارج شده و عن‌قریب است که راننده و سرنشینان خود را به دره انحراف از اهداف فعالیت‌های قرآنی سوق دهد. امید است که در ادامه‌ی راه، به جای دستاورد‌سازی و ارائه آمارهای ناصحیح، نگاهی واقع‌بینانه به وضعیت قرآنی کشور داشته باشیم، تا هم مسئولین با نگاهی دقیق‌تر درباره‌ی مسائل اظهارنظر کنند و هم صورت‌مسئله عدم ارتباط عموم مردم با قرآن پاک نشود.
امین عبدالرحیمی، فعال قرآنی
